Lojistik Sektörü 2013 Yılında da Büyüme Bekliyor

Son yıllarda ekonomide gösterdiği istikrar ve art arda açıklanan büyüme rakamları ile dünya ekonomileri içerisindeki yeri ve önemi giderek artan Türkiye’nin -henüz kesin rakamlar açıklanmasa da- 2012 için tahmin edilen büyüme oranı yüzde 3’e yakın. Batı’da ekonomik krizin etkilerinin sürdüğü AB ülkeleri, Ortadoğu’da etkili olan iç karışıklıklar ve komşu ülke Suriye ile ticaretin durma noktasına gelmesine rağmen Türkiye, 2012 yılında ihracatta rekoru kırarak, yüzde 13 artış ile ihracatını 152 milyar 560 milyon doların üzerine çıkardı. İthalat ise 1,8 oranında azalarak 236 milyar 078 milyon dolar üzerinde gerçekleşti. 

2023 için büyük hedefler kuran Türkiye’nin ithalatını ve ihracatını -yani dış ticaretini- omuzlayacak sektör ise lojistik sektörü. Yapılan araştırmalara göre 250 milyar dolar üzerinde bir potansiyele sahip olmasına rağmen mevcut pazar büyüklüğü yaklaşık 80 milyar dolar civarında olan Türkiye lojistik sektörü 2012 yılında kara, hava ve denizyolu taşımacılığında artış rakamları ile yılı kapattı.

2012 yılında karayolu ile ihraç taşımalarında yüzde 2 artış görüldü ve 1 milyon 476 bin 225 sefer gerçekleştirildi, denizyolunda ise limanlarda elleçlenen toplam yük miktarı yüzde 6,6 artarken, elleçlenen konteyner miktarı yüzde 10 artarak 7 milyon 192 bin 396 TEU’ya yükseldi. Havayolu ile taşınan toplam yük (bagaj+posta+kargo) oranındaki artış yüzde 6,6 oldu ve 2 milyon 397 bin 788 ton yük havayolu ile taşındı.

İhracat taşımaları arttı, ithalat ve transit taşımalar azaldı
Toplam yatırımı 5 milyar doları aşan, yan sektörleri ile birlikte yaklaşık 500 bin kişiye istihdam sağlayan, Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 40’ını taşıyan ve ülke ekonomisine her yıl ortalama 7-8 milyar dolar (navlun geliri) döviz girdisi sağlayan karayolu taşımacılık sektörü, 2012 yılında da zorlu bir yıl geçirdi. Suriye’deki siyasi istikrarsızlığın dış ticaretteki olumsuz etkisinin yanında, toparlanma sürecine girmeye başlayan ancak henüz ayağa kalkamayan Avrupa ekonomisinin ihracat üzerindeki olumsuz etkisini hisseden Türkiye’de bu süreçten en fazla etkilenen sektörlerden biri de karayolu taşımacılık sektörü oldu. 

Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) tarafından 2012 yılına ilişkin olarak yayınlanan verilere göre, geçtiğimiz yıl Türkiye’den toplam 1 milyon 476 bin 225 ihraç taşıması gerçekleştirilirken, 494 bin 162 ithalat taşıması yapıldı (Kıbrıs kapıları dahil). Transit taşımalar ise 83 bin 316 olarak gerçekleşti.

2012 yılında gerçekleştirilen ithalat, ihracat ve transit taşımalar değerlendirildiğinde ihraç taşımalarında az da olsa artış yaşanırken ithalat ve transit taşımalarda azalma olduğu görülüyor. 2011 yılında Türk ve yabancı plakalı araçlarla yapılan toplam ihraç taşımaları 1 milyon 447 bin 952 iken bu rakam 2012 yılında yüzde 2 artarak 1 milyon 476 bin 225 adede yükseldi. 2011 yılında 502 bin 796 olan ithal taşımalar ise yüzde 2 azalarak geçtiğimiz yıl 494 bin 162 olarak gerçekleşti. Transit taşımalarda da 2011’de 85 bin 830 olan sefer sayısı yüzde 3 azalarak 83 bin 316’ya geriledi.

Yabancıların pazar payı artıyor

Türk nakliyecisinin son yıllardaki en önemli sorunlarından biri de yabancı plakalı araçların Türk nakliyecilerin pazar payını alıyor olması. Yabancı plakalı araçların ihraç taşımalarından aldığı pay son yıllarda sürekli olarak artış gösteriyor ve bu durum 2012 yılında da görüldü. İhraç taşımalarında Türk plakalı araçların pazardan aldığı pay 2011 yılında yüzde 82 iken 2012 yılında bu oran yüzde 81’e düştü, yabancı plakalı araçların ihraç taşımalarından aldığı pay ise 2012’de bir puan artarak yüzde 19’a yükseldi.

Kara ve RO-RO çıkışları değerlendirildiğinde 2012 yılında toplam ihraç taşımaları içerisinde Türk plakalı araçlar 1 milyon 192 bin 521 sefer yaptı. Bu rakam da 2011 yılında 1 milyon 190 bin 449 olarak gerçekleşmişti.  Yabancı plakalı araçların Türkiye’den yaptıkları ihraç taşımalarında ise 2012’de yüzde 10 oranında artış yaşandı ve 2011 yılında 257 bin 503 olan sefer sayısı 2012’de 283 bin 704’e yükseldi.  

Özellikle Avrupa ülkelerine yönelik taşımalarda yabancı plakalı araçlar karşısında Türk nakliyecilerin rekabet gücünün azalmasına neden olan kota, vize gibi maliyet artırıcı etkenler, bu durumun en büyük nedenlerinden biri olarak karışımıza çıkıyor.

UND verilerine bakıldığında ithalat taşımalarında da benzer bir durum gözleniyor. 2012 yılında toplam 316 bin 428 ithalat seferi yapan Türk plakalı araçların payı 2011 yılına göre (324 bin 955) yüzde 2,5 oranında azalırken, yabancı araçların ithal taşımaları 2011 yılına göre hemen hemen aynı kalarak 177 bin 734 sefer olarak gerçekleşti.  2012 yılında transit giriş yapan araçların 31 bin 241’i Türk plakalı araçlarken, 52 bin 75’i yabancı plakalı araçlar oldu.

Doğu kapılarındaki çıkışlarda yabancı araçlarda yüzde 73,5 artış var
Türk plakalı araçların karayolu ile yaptıkları taşımaların sınır kapılarına göre gelişimine bakıldığında ise 2012 yılında Batı kapılarından yapılan çıkışlarda yüzde 4’lük artış görülüyor. 2011 yılında Türk plakalı araçlar Batı kapılarından 324 bin 327 ihraç seferi gerçekleştirirken 2012 yılında bu oran yüzde 3,9 artarak 336 bin 890 olarak gerçekleşti. Batı kapılarından çıkışlarda yabancı plakalı araçların da payı arttı ve 2012’de 169 bin 409 sefer yabancı plakalı araçlar tarafından yapıldı. Bu rakam 2011’de 162 bin 945’di.

Doğu kapılarında ise ihraç taşımalarda ilk göze çarpan yabancı plakalı araçların payanın ciddi oranda artış göstermesi. Türk plakalı araçların 2011’de 206 bin 034 olan ihraç taşımaları oldukça az bir artış ile 2012’de 206 bin 927’ye yükselirken, yabancı plakalı araçlar 32 bin 342 olan sefer sayısını 2012’de yüzde 73,4 arttırarak 56 bin 090’a yükseltti.   

Güney kapılarında ise yerli plakalı araçların yaptıkları ihraç sefer sayısı 645 bin 466’dan 632 bin 816’ya düştü, yabancı plakalı araçların payı artarak 2011’de 32 bin 342 olan sayı 2012 yılında 34 bin 880’e çıktı.

İhraç taşımalarında en büyük pazar Irak
Geçtiğimiz yıl Türkiye ihracatında öne çıkan ülkelere bakıldığında; Avrupa’da Almanya, İtalya, Fransa ve Romanya, Ortadoğu’da Irak, İran ve BDT bölgesinde Gürcistan, Nahçıvan, Türkmenistan ve Azerbaycan yer aldı.

2011 yılında olduğu gibi 2012 yılında Türkiye’den yapılan ihraç taşımaların büyük çoğunluğu Irak’a gerçekleştirildi. Irak taşımalarının tüm ihracat taşımalarındaki payı yüzde 50’yi aştı. 2011 yılında 530 bin 053 ihraç seferi düzenlenen Irak’a 2012 yılında yüzde 15 artış ile 609 bin 586 sefer gerçekleştirildi. 2012 yılında taşımalarda bir önceki yıla oranla yüzde 2’lik bir azalma olmasına rağmen ihracatta ikinci sırada yer alan ülke yine Almanya oldu. 2011 yılında 90 bin 104 ihraç seferi gerçekleşen Almanya’ya 2012 yılında 88 bin 304 sefer yapıldı. İhraç taşımalarında dikkat çeken bir diğer ülke de Gürcistan’dı. 2011 yılına oranla ihraç seferlerin en fazla arttığı ülke Gürcistan oldu. 2011 yılında 38 bin 170 ihraç seferi düzenlenen Gürcistan’a 2012 yılında yüzde 92 artış ile 73 bin 418 ihraç seferi gerçekleştirildi ve Gürcistan Türkiye’nin ihraç pazarları arasında üçüncü sırada yer aldı. İtalya’ya 36 bin 004 olan ihraç sefer sayıyı 2012 yılında yüzde 24 artarak 44 bin 547’ye yükseldi ve bu artış ile İtalya Türkiye’den en fazla ihraç seferi düzenlenen dördüncü ülke oldu. İtalya’yı sırasıyla Nahçıvan, Fransa ve Romanya izledi.

Türkiye’den yapılan ihraç seferleri incelendiğinde ilk 10 ülke arasında 8’inci sırada yer alan İran taşımalarında ise 2011 yılına oranla yüzde 33’lük düşüş yaşandı. 38 bin 080 olan ihraç sefer sayısı 2012 yılında 25 bin 418’e geriledi. İran’ın BDT ülkelerinden Türkmenistan ve Azerbaycan takip etti.

Suriye taşımaları kan kaybetmeye devam ediyor
2011 yılında Türkiye ihracatında ilk üçte yer alan Suriye ise yaşanan siyasi süreç sonrasında ticaretin neredeyse durma noktasına gelmesi ile 2012 yılında ilk 10 ülke içerisine bile giremedi.

Yaşanan siyasi istikrarsızlık nedeniyle yıldan yıla ticaretin azaldığı Suriye’ye 2010 yılında 106 bin 750 ihraç seferi gerçekleştirilirken 2011 yılında bu rakam 83 bin 519’a düşmüştü. Düşüşe rağmen Türkiye’den yapılan ihraç seferlerde yine de ilk üçe giren Suriye, 2012 yılında ise bir önceki yıla göre sefer sayısında yaşanan yüzde 83,45’lik azalma ile 13 bin 819 olan sefer sayısı ile ilk 10’da yer alamadı.

Türkiye’nin kendi komşuları ile yaptığı ihraç taşımalarına bakıldığında ise yüzde 4,20’lik bir artış görülüyor. 2011 yılında Türkiye’nin kendi komşularına gerçekleştirdiği ihraç seferi 719 bin 566 iken bu rakam 2012 yılında 749 bin 814 sefere yükseldi. Yunanistan, İran ve Suriye taşımalarında yaşanan azalmaya rağmen Irak ve Gürcistan taşımalarındaki yükseliş toplam taşımalardaki artışı etkiledi.

RO-RO taşımalarında yüzde 5’in üzerinde artış yaşandı
2012 yılı RO-RO taşımacılığı incelendiğinde de bir önceki yıla göre artış göze çarpıyor. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan verilere göre; 2011 yılında toplam 2 bin 360 RO-RO gemisi ile 330 bin 714 araç taşınırken, 2012 yılında 2 bin 255 RO-RO gemisi ile toplam 348 bin 569 araç taşındı. Bu da taşınan araç sayısında yüzde 5,4’lük bir artışı gösteriyor.

2012 yılında RO-RO hatları içerisinde en yoğun taşıma bir önceki yıl da olduğu gibi Pendik/Haydarpaşa-Trieste hattında yaşandı. 2011 yılında 139 bin 270 olan bu hata taşınan araç sayısı 2012 yılında yüzde 12,5 azalarak 121 bin 742 olsa da en fazla araç Pendik/Haydarpaşa-Trieste hatta arasında taşındı. Yoğunluğun yaşandığı diğer hat Çeşme-Trieste hattıydı. Bu hatta 2012 yılında 44 bin 106 araç taşındı. Bu da yüzde 43 bin 058 aracın taşındığı 2011 yılına göre yüzde 2,4’lük artışı işaret ediyor. Toplam araç miktarında artışın yaşandığı bir diğer hat Mersin-Trieste hattı oldu. 2011 yılında 37 bin 093 adacın taşındığı hatta yüzde 7,15 artış ile 2012’de 39 bin 748 araç taşındı.

2011 yılında 2 bin 130 aracın taşındığı Pendik/Haydarpaşa-Marsilya hattı ise Ambarlı-Toulon hattının devreye girmesi ile kapandı. 2012 yılında Ambarlı-Toulon hattında 37 bin 505 araç taşındı ve bu hat Türkiye’deki en yoğun dördüncü RO-RO hattı oldu.

Suriye’de yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle ticaretin akışını sağlayabilmek adına oluşturulan alternatif güzergahlardan biri olan İskenderun-Port Said hattında ise toplam 32 RO-RO gemisi ile 5 bin 673 araç taşındı.

Limanlar 2012’de hareketlendi

Dış ticaretin büyük bölümünün gerçekleştirildiği denizyolu taşımacılığı da 2012 yılında bir önceki yıla göre daha hareketli bir yıl geçirdi. Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan verilere göre Türk limanlarında toplam elleçleme miktarında yüzde 6’nın üzerinde artış yaşandı.

2012 yılında Türk limanlarında gerçekleştirilen toplam elleçleme miktarı; 387 milyon 426 bin 232 ton olarak gerçekleşirken, konteyner elleçleme miktarı ise 7 milyon 192 bin 396 TEU oldu.

Türk limanlarından gerçekleşen yük hareketlerine biraz daha detaylı bakmak gerekirse; 2012 yılında toplam elleçleme miktarı; 164 milyon 943 bin ton’u ihracat, 222 milyon 482 bin 277 ton’u ithalat olmak üzere toplam 387 milyon 426 bin 232 ton olarak gerçekleşti. 2011 yılında bu rakam 363 milyon 346 bin 723 ton olarak gerçekleşmişti. Bir önceki yıla göre toplam elleçleme miktarındaki yüzde 6,6’lık artış, hem ithalat hem de ihracattaki artıştan kaynaklandı. 2011 yılında Türk limanlarından kabotaj ve transit yükleri de dahil toplam 161 milyon 636 bin 940 ton yükleme yapılmışken 2012 yılında bu rakam yüzde 2 artış göstererek 164 milyon 943 bin 955 ton olarak gerçekleşti. İthalattaki artış ise yüzde 10’un üzerine çıktı ve limanlardaki boşaltma miktarı 222 milyon 482 bin 277 ton oldu.

İhracattaki 164 milyon ton üzerindeki yük hareketinin 22 milyon 869 bin 458 ton’unu kabotaj, 50 milyon 767 bin 011 ton’unu transit yüklemeler oluşturdu.

7 milyon TEU üzerinde konteyner elleçlendi

Geçtiğimiz yıl elleçlenen konteyner miktarında da 2011 yılına göre artış yaşandı. 2011’de 6 milyon 523 bin 506 TEU konteyner elleçlenirken 2012 yılında bu rakam yüzde 10 artarak 7 milyon 192 bin 396 TEU’ya yükseldi. 2012’de adet bazında 4 milyon 794 bin 927 konteyner elleçlenirken toplam konteyner elleçlemesi 79 milyon 311 bin 373 ton oldu.

İhracat yüklerinde yüzde 10’luk artış yaşandı ve 2011 yılında 3 milyon 236 bin 025 TEU olan konteyner elleçleme miktarı 2012 yılında 3 milyon 575 bin 196 TEU olarak gerçekleşti. İhracat yüklemelerinin 236 bin 905 TEU’su kabotaj, 459 bin 169 TEU’su transit yüklemelerdi.

Havayolundaki trafik artıştı yüke de yansıdı

Son yıllarda gerek filosu gerek, uçuş ağı ile Türkiye’den dünyanın birçok noktasına ulaşım imkanı sağlayan havayolunda da diğer ulaşım modlarında olduğu gibi artış görüldü.

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan ve kesin olmayan sonuçlara göre, 2012 yılında havayolu ile gerçekleştirilen yük trafiği (bagaj+kargo+posta) bir önceki yılın toplamına göre yüzde 6,6 oranında artış gösterdi. Tüm uçak trafiğindeki artış ise yüzde 4,6 oldu.

2011 yılında havayolu ile 2 milyon 249 bin 473 ton yük taşınırken 2012 yılında yüzde 6,6 artış ile bu rakam 2 milyon 397 bin 788 ton oldu. 672 bin 298 ton iç hatta taşınan yük miktarı iken, dış hatlarda gerçekleşen taşıma miktarı ise 1 milyon 725 bin 490 ton. Bir önceki yıla göre toplam yük miktarındaki artışın iç hatlara yansıyan kısmı yüzde 8,8 olurken dış hatlarda taşınan yük miktarındaki artış bir önceki yıla göre yüzde 5,8 oldu. 2011’de iç hatlarda 617 bin 834 ton, dış hatlarda 1 milyon 631 bin 639 ton olarak gerçekleşmişti.

2012 yılında gerçekleşen toplam yük trafiğinin büyük çoğunluğu Atatürk Havalimanı’ndan gerçekleştirildi. 1 milyon 228 bin 083 ton taşımanın gerçekleştiği havalimanı, taşınan toplam yükün yüzde 195’inden fazlasını gerçekleştirdi.

2012 yılında gerçekleşen tüm uçak trafiği ise 1 milyon 090 bin 632 oldu. Bu da 2011 yılındaki 1 milyon 42 bin 369 sefere göre yüzde 4,6’lık bir büyümeyi gösteriyor. Türkiye genelinde iç hatlarda 599 bin 670, dış hatlarda 490 bin 962 sefer gerçekleşti. 2012’de bir önceki yıla göre iç hatlardaki hareket yüzde 3,5 artarken, dış hatlardaki hareket yüzde 6,1 oranında artış gösterdi.     

Sektör ekonomiden daha fazla büyüyor

Gerek yurtiçi, gerekse yurtdışında yapılan filo ve depo yatırımları, şirket birleşmeleri ve yeni satınalmalar ile birlikte, rekabetin arttığı ortamda yine zorlu bir yılı geride bırakan lojistik sektöründe 2013 yılı için beklentiler umut verici. Sektör 2013’te de büyüme bekliyor.

Omsan Lojistik Genel Müdürü Osman Küçükertan, 2013 için hem Türkiye hem de lojistik sektöründe büyüme beklentisini dile getiriyor.

2012 yılında Türkiye’nin yüzde 2,5 civarında gerçekleştiğinin tahmin edildiğini ifade eden Küçükertan, lojistik sektöründe, dış kaynak kullanım oranının artmasının yarattığı kaldıraç etkisi nedeniyle 2012 yılında yüzde 8-10 civarında büyüme gerçekleştiğini söylüyor.

“2013 yılı için Türkiye’nin yüzde 4-5 civarı büyüyeceği değerlendirilmektedir. Lojistik sektörünün bu oranın çok üzerinde yaklaşık yüzde 10-12 düzeyinde büyüyeceği öngörülmektedir” diyen Küçükertan, demiryollarının serbestleşmesiyle özellikle bu taşımacılık türünün gelişmeye başlayacağının tahmin edildiğini belirtiyor.

Hızla artan perakende yatırımları, coğrafi konum avantajları, artan dış ticaret hacmi ve istikrarlı bir gelişme gösteren yeni sanayi bölgeleriyle Türkiye’nin lojistik üs olma yolunda ilerlediğini söyleyen Ekol Lojistik CEO’su Eyüp Somer de 2013 yılında sektörde büyüme beklentisini dile getiriyor. 

Her geçen gün hızla büyüyen ve ihracat ve ithalat rakamları düşünüldüğünde büyümenin en büyük destekçisi olan sektör olan lojistiğin ekonominin de üzerinde büyüme gösterdiğini vurgulayan Somer, 2012 yılına ekonomide yüzde 3,5 - 4,5 bandında büyümeden söz edilirken lojistik sektöründe bu rakamın yüzde 18 civarında olduğunu kaydediyor.

“1.2 trilyon USD’lik 2023 dış ticaret hedefleri düşünüldüğünde lojistik sektörünün taşıyıcı sektör olarak önemi göze çarpmaktadır. Sektörün yarattığı iş gücü 1.3 milyonu bulmuştur” diyen Somer, 2013 yılında da Türkiye’nin ekonomik büyümesiyle beraber lojistik sektöründeki yatırımların artarak devam etmesini beklediklerini ifade ediyor.  Somer, ithalat ve ihracat faaliyetlerinin itici gücü olan lojistiğin, daha da önem kazanacağı öngörüsünü de paylaşıyor.

2012’yi; büyük firmaların hacimden kazandığı, daha ufak çaplı firmaların zorlandığı zorlu bir yıl olarak değerlendiren Netlog Lojistik Grubu Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Gökalp Çak ise kar marjlarına dikkati çekerek, “Zorlu koşullar sonrasında bizler de yüzde 3-5 karlarla yaşamayı öğrendik. Ancak bunun 2013 yılı ve daha sonraki yıllarda sona ereceğini tahmin ediyoruz. Taşımacılık ve lojistik artık her önüne gelenin yapamayacağı bir iş, sektör haline geliyor. Ürün sahipleri artık, finansal olarak kuvvetli, teknolojiye yatırım yapan, profesyonel firmalarla çalışmak istiyor. Dolayısıyla ben bu sektörden çok ümitliyim. Türkiye'de insanlar yaşadıkça lojistik sektörü ayakta duracaktır. Önemli olan değişen alışkanlıklara ve rekabet ortamına ayak uydurabilmek” diyor.